Λανθάνουσα δημοκρατία – Έθνος-κράτος και μεταμοντέρνες ελίτ Μέρος Ι
Γ. ΒΟΣΚΟΠΟΥΛΟΣ
Λανθάνουσα δημοκρατία – Έθνος-κράτος και μεταμοντέρνες ελίτ Μέρος Ι
“A nation is a group of people who see themselves as a cohesive and coherent unit based on shared cultural or historical criteria” “A State is an independent, sovereign government exercising control over a certain spatially defined and bounded area, whose borders are usually clearly defined and internationally recognized by other states”
Key words and concepts: Καταστατική αμφισβήτηση αξιακών προτύπων (“challenging foundational thoughts”), εθνοκρατικές αντιλήψεις, Maximal / minimal κράτος, Κράτος δικαίου / κράτος κυβερνώντων, εθνικισμός, έθνος-κράτος, “πολιτικοποιημένη κοινωνική ψυχολογία των ταυτοτήτων» (“politicized social psychology of identities”), νεο-θεσμικός αυταρχισμός, “πολιτικοποιημένη λανθάνουσα -ψευδο επιστήμη” (“Politicized Pseudo Science”), εθελούσια υποτέλεια “A nation is a group of people who see themselves as a cohesive and coherent unit based on shared cultural or historical criteria” “A State is an independent, sovereign government exercising control over a certain spatially defined and bounded area, whose borders are usually clearly defined and internationally recognized by other states”
Key words and concepts: Καταστατική αμφισβήτηση αξιακών προτύπων (“challenging foundational thoughts”), εθνοκρατικές αντιλήψεις, Maximal / minimal κράτος, Κράτος δικαίου / κράτος κυβερνώντων, εθνικισμός, έθνος-κράτος, “πολιτικοποιημένη κοινωνική ψυχολογία των ταυτοτήτων» (“politicized social psychology of identities”), νεο-θεσμικός αυταρχισμός, “πολιτικοποιημένη λανθάνουσα -ψευδο επιστήμη” (“Politicized Pseudo Science”), εθελούσια υποτέλεια
Ph.D.,European Studies,Exeter University,Centre for European Studies,UKMA,International Relations & Strategic Studies,Lancaster University,UKBA,Department of FLTI,Ionian University,GreeceBA,Brock University,Canadaf.Head of Deprt. of IES,UoM,Gr/f.Erasmus Academic Coordinator,Jean Monnet Centre of Excellence Thematic Research Coordinator 2015-18,f.Director,Eurasian Studies Centre, f.MA Director European Youth Policies DEPRIVED OF THE RIGHT … Continue reading →
“Everything takes a different shape when we pass from abstractions to reality“
Carl Von Clausewitz
My comments on twitter
Clausewitz would not focus on “moral advantages” in times of war. Yet, Israeli response to Hamas Massacre is asymmetric.
Moreover, it goes beyond any logic of the principle of proportionality, as far as targeting civilians is concerned. Israel miscalculated the impact of targeting civilians and walked into a risky trap.
If it is a conscious choice then it bears elements of genocide. The brutal attack on Gaza population did not delegitimize Hamas in the eyes of Palestinians but Israel itself in his effort to rightfully defend its people from terrorism.
At the beginning of the conflict I talked about Israel “indulging in genocidal thoughts”. That means that the schock by Hamas atrocities created huge domestic political pressure forcing the government to act in panic.
Israel’s reaction was flawed in many ways and externalized the desire to appease domestic public opinion seeking revenge to an obvious fail of the state to protect its citizens (“Israel’s leaders failed to protect citizens”, finance minister Bezalel Smotrich says) . To this moment it has not been verified if Israel did indeed use phosphorus munitions in Gaza (report in FRANCE24). If it is verified then it constitutes a war crime.
Waiting for the land operations to begin I would say that the lot of hostages taken by Hamas and the ability (operationally impossible I would say) to attack Hamas in a densely populated area without killing civilians will determine to a great exten whether the conflict remains regional or moving to an apocalyptic level beyond the region.
Already, Israeli military response has been seen as a “collective punishment” of all Gazans, a fact pinpointed first by Egypt, facing pressure to provide shelter to palestinian refugees.
If semantics play a role in IR and state behaviour/response I would say that Israel ‘s irrational policy in Gaza as a reaction to Hamas terrorist attacks and atrocities practically imposed a moral et al responsibility to the Arab and Muslim world to defend Palestinians and their rights.
It is still unclear what the statement “Gaza will not look the same” (Israel’s army chief of staff) means. Does it imply that many palestinians will not be able to return home? Taken to the extremes does it imply that Israel is indulging in the idea of a “final solution”, whatever that means?
In a conversation a few years ago with Israeli ambassador in Greece she asked me why they never managed to win over public/world opinion. The asnwer I gave can not be publicised, yet, some choices illustrate the difficulties Israel is facing to deal with a problem that haunts the Middle east so many years.
However, bombing refugee camps (although it is possible that Hamas mebers are hidden there) does not constitute a “smart” choice.
*Pic: A Palestinian man carries a wounded girl at the site of Israeli strikes, in Khan Younis in the southern Gaza Strip, 14 October. Photograph: Reuters, via THE GUARDIAN
All these years Israel has non invested in smart policies but only raw military power and suppression.
It is evident in many cases (but not self-evident) that ONE CANNOT BUILD Peace in Gaza on ruins and extermination. If there is any chance of achieving peace then Israel needs to use elements of smart power.
Humanitarian issues are one of the main factors to invest and show that Tel Aviv is indeed seeing Gazans and Hamas fighters under two different prisms.
Any other choice and behaviour illusrrates that every single Palestinian is seen as a [potential] “terrorist’. That leaves NO space for a solution.
Putting pressure on the Gazans to the degree that drives them to extermination is the worst choice for many interconnected reasons.
Flawed policies
At this stage of conflict (and waiting for Israeli land operations in gaza) one should ask a critical and at the same time ontological question
Does anyone still believe that after Hamas Massacre and the apocalyptic imminent response of Israel we can still talk about “a two-state solution”? The impact of Hamas atrocities is dramatic in terms of cognitive perceptions of Israeili perceived response and this limits their ability to think and react in a ‘smar” way (smart power way)
By targeting Gazan civilians Israel has created a consensus between Suni and Shia that already externalizes the desire to get involved in the Palestinian cause.
Also Israeli mi;itary response brings Tel Aviv in a position that can not explain the loss of so many innocent lives
States should not act/react on impulse or revenge motives. That is bad brikmaship.
Also as I pointed in twitter a few hours before the terrorist attack in France “those of us who have extensively researched & studied terrorism are aware that after Israel concludes what its leadership has in mind in Gaza there will be a great danger of terrorist attacks across the world”
I was myslef surprised this irrational response came so early but it is a reaction predictable to those of us who have looked for years into issues that lead to terrorism.
Final comment
After the Hamas Massacre in Israel and the onset of Gaza bombing that will turn into a major Humanitarian Crisis the conflict has entered a phase where the two opponents have dehumanized one another.
Israel overtly or covertly is indulging in genocidal thoughts triggered by the tremendous shock
The so called “healing process” we have been taught as students in conflict management and resolution classes has never produced desired outcomes and the current crisis does not assist in providing minimal ground for reconciliation. I am afraid we have gone back many decades
Η Τουρκία οδεύει προς τις εκλογές σε ένα κλίμα αβεβαιότητας εν μέσω οικονομικής και πολιτικής κρίσης. Οι παρούσες εκλογές διεξάγονται σε συνθήκες διαφορετικές από προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις, ενώ το διακύβευμα αφορά αλληλένδετα πεδία. Το πρώτο συνδέεται με τις επιλογές της χώρας σε διεθνοπολιτικό επίπεδο και τον τρόπο που θα επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις της με το ΝΑΤΟ. Το δεύτερο, αφορά το μέλλον του Τ. Ερντογάν, αφού μία πιθανή ήττα του θα τον φέρει απέναντι σε μία πολιτική συμμαχία η οποία αναπόφευκτα θα του αποδώσει ευθύνες για την αποτυχία της οικονομικής πολιτικής του[1].
Η προεκλογική εκστρατεία του Τ. Ερντογάν διαφοροποιείται σημαντικά από παρελθούσες εκλογικές αναμετρήσεις. Για παράδειγμα στις εκλογές του 2015 η στρατηγική του επένδυσε στο φόβο. Όπως είχα τότε επισημάνει, «η στρατηγική Ερντογάν οικοδομήθηκε στον φόβο και στην ανάγκη ενίσχυσης της ενότητας και σταθερότητας της χώρας. Λίγοι ενδεχομένως ηγέτες μπορούν να αφουγκράζονται όπως ο ίδιος τις ανησυχίες των πολιτών τους και να επενδύουν σε στοιχεία που ενέχουν υπερβατικές λογικές. Η διπλή εσωτερική και εξωτερική απειλή για την Τουρκία, Συρία και τρομοκρατία, ήταν αρκετή ώστε να ενταφιάσει τις παλινδρομήσεις της τουρκικής ηγεσίας και να φέρει στο προσκήνιο το στόχο επιβίωσης της χώρας. Είναι αυτή η κεντρομόλος δύναμη που αντισταθμίζει τις πολυεπίπεδες φυγόκεντρες δυνάμεις που απειλούν την υπόσταση της. Είναι η διαχρονική πολιτική αξία, το υπέρτατο πολιτικό όπλο αυτών που επέλεξαν να ενταφιάσουν την αμφισβήτηση του Ερντογάν στο όνομα της επιβίωσης του τουρκικού κράτους.Η λογική του «εγώ ή το χάος» του απέφερε πολλαπλά κέρδη λειτουργώντας ως μία κολυμβήθρα όπου εξαγνίστηκαν, αδυναμίες, λάθη, ανεπάρκειες. Όλα αυτά εξωραΐστηκαν από τη δαιμονοποίηση οιουδήποτε τόλμησε να του ασκήσει κριτική. Λίγο μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των εκλογών ο ίδιος ζήτησε να σεβαστούν όλοι (εντός και εκτός της χώρας) το αποτέλεσμα των εκλογών».
Υπό της παρούσες συνθήκες ο Ερντογάν επενδύει στα μεγαλόπνοα σχέδια του για το διεθνή ρόλο της Τουρκίας και στη δαιμονοποίηση της Ελλάδας. Αχίλλειος πτέρνα του παραμένει η οικονομία και ο τρόπος που αυτή έχει επηρεάσει δραματικά την καθημερινότητα των Τούρκων πολιτών.
Πηγή: Source: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)
Στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής κάποιοι (μάλλον άκαιρα και άκριτα) εκτιμούν ότι πιθανή πτώση του Τ. Ερντογάν από την εξουσία θα μεταβάλλει και το πλαίσιο των ελληνο-τουρκικών σχέσεων. Μία τέτοια αξιολόγηση γίνεται σε συνθήκες μη τεκμηριωμένης υπέρβασης των κανονικοτήτων που διέπουν την τουρκική εξωτερική πολιτική αλλά και μη ορθής αξιολόγησης της ρητορικής των πολιτικών του αντιπάλων έναντι του οράματος της Γαλάζιας Πατρίδας. Σε αυτό το σημείο υπάρχει ταύτιση στόχων.
Η τουρκική πολιτική ταυτίζεται από πολλούς αναλυτές σχεδόν απόλυτα με τις επιλογές Ερντογάν, αν και τα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν έχουν διαφοροποιηθεί έναντι των κεντρικών επιλογών του στα ζητήματα που αφορούν τις ελληνο-τουρκικές σχέσεις[2]. Όσοι και όσες αντιμετωπίζουν την γεωπολιτική Μεγάλη Ιδέα του Τούρκου προέδρου ως ένα εφήμερο χαρακτηριστικό της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής θεωρούν ότι μελλοντική απομάκρυνση του από την εξουσία θα «επαναφέρει» την Τουρκία στον ορθό δρόμο της Ατλαντικής Συμμαχίας[3], θα την απομακρύνει από τη Μόσχα και θα την καταστήσει πιο συνεργάσιμη με Ελλάδα και Κύπρο, λιγότερο επιθετική.
Η εν λόγω αξιολόγηση εμπεριέχει μία πιθανολογούμενη οντολογία βασισμένη σε έναν εκτιμώμενο αξιολογητικό υπερβατισμό. Από την άλλη, ο όποιος μελλοντικός διάδοχος του Τ. Ερντογάν δεν θα μπορεί να αποστασιοποιηθεί εύκολα (αν αυτό είναι δυνατό) από πτυχές του νέο-Οθωμανικού οράματος του. Αυτό καθώς θα πρέπει να επαναπροσδιορίσει την τουρκική στρατηγική σε ένα νέο, μικρότερης εμβέλειας όραμα. Υπό αυτό το πρίσμα, ο διάδοχος του θα πρέπει να προσαρμοστεί στην μαξιμαλιστική παρακαταθήκη του Τ. Ερντογάν η οποία ακόμα και για λόγους πολιτικής επιβίωσης θα πρέπει να καταστεί μία κανονικότητα. Η ανάγνωση των δηλώσεων των ηγετών των λοιπών πολιτικών σχηματισμών[4] στην Τουρκία καταδεικνύει την ομοθυμία τους να στηρίξουν τη «Μεγάλη Ιδέα» του Τ. Ερντογάν, τη γαλάζια πατρίδα, το ρόλο της Τουρκίας ως μίας παγκόσμιας και όχι περιφερειακής δύναμης.
“Όσοι πιστεύουν ότι η ‘Γαλάζια Πατρίδα’ συνίσταται μόνο στον συνδυασμό των λέξεων ‘μπλε’ και ‘πατρίδα’ θα πρέπει πρώτα να προστατέψουν τα δικαιώματά μας στο Αιγαίο που απορρέουν από διεθνείς συμφωνίες. Τι απάντηση θα δοθεί σε όσους παραβιάζουν το καθεστώς αφοπλισμού των νησιών, αυτή τη παραβίαση θα πρέπει να τη γνωρίζουν κάποιοι. Δεν πουλάμε τη “‘γαλάζια πατρίδα’!”[5].
Σε προσωπικό επίπεδο ο Τ. Ερντογάν φαίνεται να είναι πεπεισμένος ότι το πραξικόπημα του 2016 οργανώθηκε από τον ξένο παράγοντα (ΗΠΑ). Αυτό έχει δημιουργήσει μία κόντρα ανάμεσα στον ίδιο και την Ουάσιγκτον. Σε επίπεδο συγκυριών η πεποίθηση του αυτή ενισχύθηκε από απλά πράγματα. Ενδεικτικά, τον Μάιο του 2016, λίγες μόλις εβδομάδες πριν το πραξικόπημα το Foreign Affairs δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Turkey’s Next Military Coup-How Empowering the Generals Could Backfire»[6]. To timing της δημοσίευσης από ένα έγκριτο ακαδημαϊκό περιοδικό (το πραξικόπημα έλαβε χώρα στις 15 Ιουλίου) προκάλεσε αίσθηση.
Υψηλές προσδοκίες και διαχρονικότητα στόχων
O νέο-Οθωμανισμός του Τ. Ερντογάν έθεσε τον πήχη στόχων και προσδοκιών πολύ ψηλά στην Τουρκία. Οι εθνικοί στόχοι της γείτονος θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσαρμοστούν σε έναν διεθνοπολιτικό πραγματισμό που θα «μικραίνει» τα οράματα του Τ. Ερντογάν και θα δημιουργεί περιορισμένες προσδοκίες έναντι του διεθνή της ρόλου και των σχέσεων της με την Ελλάδα.
Την παραπάνω παράμετρο δεν λαμβάνουν υπόψη τους όσοι αξιολογούν ότι το τέλος της διακυβέρνησης Τ. Ερντογάν θα αποτελέσει μία νέα αρχή[7] για τις ελληνο-τουρκικές σχέσεις[8] και την υιοθέτηση από πλευράς Άγκυρας μίας πιο «κανονιστικής» εξωτερικής πολιτικής που δεν θα θεμελιώνεται στον αναθεωρητισμό. Οι άξονες της τουρκικής στρατηγικής παραμένουν επί δεκαετίες αξιοθαύμαστα σταθεροί ανεξαρτήτως του ποιος κυβερνά. Υπό αυτό το πρίσμα η συνέχεια είναι αυτή που την χαρακτηρίζει σε αντίθεση με την ελληνική πλευρά.
Η αλλαγή ηγεσίας στην Τουρκία αφορά
α. Τις επιλογές της χώρας[9] σε επίπεδο συστράτευσης και στήριξης των επιλογών της Δύσης (ΝΑΤΟ-ΕΕ)[10]. Μάλιστα αυτή η προσδοκία φέρνει το σύνολο της «Δύσης» στο πλευρό της αντιπολίτευσης με τα ελληνο-τουρκικά να αποτελούν για αυτούς τους τρίτους ένα technicality που μπορεί να «επιλυθεί» εύκολα με παραχωρήσεις τις Ελλάδας.
β. Τη δημοκρατία στη γείτονα, δηλαδή ένα ουσιαστικά εσωτερικό ζήτημα, και όχι την πολιτική της έναντι Ελλάδας και Κύπρου. Μάλιστα μία τέτοια αλλαγή θα φέρει πιο κοντά την Άγκυρα με τους διεθνείς παράγοντες που λειτουργούν καταλυτικά στην χωροταξία δράσης Ελλάδας, Τουρκίας, Κύπρου. Μία τέτοια «επανεκκίνηση» θα δημιουργήσει μία νέα δυναμική ιδιαίτερα σε επίπεδο προσδοκιών από πλευράς Ευρωπαίων και Αμερικανών και θα πολλαπλασιάσει τις πιέσεις προς την ελληνική πλευρά για επίτευξη ενός «έντιμου συμβιβασμού».
Η τουρκική πολιτική έναντι των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στο Αιγαίο αποτελεί μία διαχρονική στρατηγική σταθερά. Ενδεικτικό είναι το σχόλιο του Μ. Γιλμάζ όταν ρωτήθηκε για το καθεστώς στο Αιγαίο. Επεσήμανε με έμφαση
«Εδώ έχουμε να κάνουμε στο Αιγαίο τόσα πολλά πράγματα μαζί. Κοινές εταιρείες, έρευνες, τουριστικές επιχειρήσεις… Θα συζητούμε τώρα για τα λίγα δευτερόλεπτα που, και “αν”, βρέθηκαν τουρκικά αεροπλάνα στον ουρανό που εσείς διεκδικείτε… θεωρώντας το Αιγαίο ελληνική λίμνη; Σε καμιά χώρα του κόσμου δεν συμβαίνει αυτό. Παντού ισχύει η μεσαία γραμμή»[11].
Για τον Γιλμάζ η στρατηγική των παραβιάσεων και προκλήσεων γίνεται και θα γίνεται «επειδή [οι Τούρκοι]έχουμε αξιώσεις στο Αιγαίο και με τις πτήσεις των τουρκικών αεροπλάνων διαδηλώνουμε τα δικαιώματα της Τουρκίας σε αυτότον χώρο. Τούτο θα γίνεται έως ότου επιτευχθεί μια συνολική λύση όλων των μεταξύ μας ζητημάτων».
Επίμετρο
Η στρατηγική της Άγκυρας θεμελιώνεται σε εννοιολογικά και στρατηγικά αξιώματα τα οποία δεν αναθεωρήθηκαν από το πέρασμα από το κεμαλικό περιβάλλον στο νέο-οθωμανικό δόγμα. Το όραμα του Τ. Ερντογάν θεμελιώθηκε μεταξύ άλλων, σε αλληλένδετους συμβολισμούς που ενισχύονται από την ιστορική παρακαταθήκη του Οθωμανισμού. Δεν αναίρεσε αλλά διεύρυνε χωροταξικά και εννοιολογικά την κεμαλική φαρέτρα. Ο «εκδημοκρατισμός» της χώρας δεν θα μεταβάλλει τους εθνικούς της στόχους.
Το ζητούμενο είναι οι αντιδράσεις στο εσωτερικό μετά τις εκλογές. Θα αποδεχθεί ο ηττημένος το εκλογικό αποτέλεσμα ή θα προκληθεί πολιτική αναταραχή η οποία θα ενισχύσει τη συγκρουσιακή πόλωση; Ήδη ακούγονται πολλά[12] και καλλιεργείται ένα κλίμα αμφισβήτησης της εκλογικής διαδικασίας γεγονός που συνιστά κακό οιωνό που φέρει χαρακτηριστικά μίας αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Σε κάθε περίπτωση ακόμα κι αν νικήσει η αντιπολίτευση το αφήγημα της Γαλάζιας Πατρίδας δεν θα τεθεί στο περιθώριο.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
ΑΡΧΕΙΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ,2010 / ΝΑΤΟ:ΑΠΟ ΤΟ 1995 ΖΗΤΗΜΑ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ
[2] Βλ. ενδεικτικά, «Εθνικιστική πλειοδοσία από Κιλιτσντάρογλου έναντι της Ελλάδας, ΕΦΣΥΝ, 2/6/2022, https://www.efsyn.gr/politiki/exoteriki-politiki/346481_ethnikistiki-pleiodosia-apo-kilitsntarogloy-enanti-tis-elladas . “«Είναι επιτακτική ανάγκη να αυξήσουμε την πίεση σε Μεσόγειο και Αιγαίο. Αυτές οι δουλειές δεν γίνονται βγάζοντας το πλοίο και μετά αποσύροντάς το να λες: “μακάρι να με καλέσει ο Μπάιντεν”. Αν έχεις ψυχή κάνε ένα βήμα για τα νησιά τα οποία καταλήφθηκαν και για τα στρατιωτικοποιημένα νησιά. Θα σε στηρίξουμε!».
[3] Onur İşçi and Samuel J. Hirst, Turkey’s Elections and Foreign Policy Options
[10] Την πρόθεση του αν αποκαταστήσει τις σχέσεις του με ΗΠΑ και ΗΠΑ έχει εκφράσει ρητά ο Κιλιντσάρογλου.
[11]Το αιγαιακό σύνδρομο των Τούρκων κι η θεωρία Γιλμάζ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 7/8/2009. Όταν έγινε το σχόλιο η Τουρκία αποδεχόταν ακόμα τη μέση γραμμή ως σημείο αναφοράς στο Αιγαίο.
CONVENTION:BETWEEN ITALY AND TURKEY FOR THE DELIMITATION OF THE TERRITORIAL WATERS BETWEEN THE COAST OF ANATOLIA AND THE ISLAND OF CASTELLORIZO. SIGNED AT ANKARA, JANUARY 4, 1932.
THE ROYAL GOVERNMENT OF ITALY represented by His Excellency Baron Pompeo ALOISI, Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary in Turkey, of the one part; and THE GOVERNMENT OF THE TURKISH REPUBLIC represented by His Excellency Dr. Tevk RUSTU BEY, Minister for Foreign Affairs, Deputy for Izmir,
Η ΕΕ, οι πολιτικές ελίτ και το ζήτημα της νομιμοποίησης European integration, political elites and issues of legitimacy *draft, χωρίς διορθώσεις, παρεμβάσεις. Περιορισμένο αριθμό βιβλιογραφικών παραπομπών **Απόσπασμα από τη (αδημοσίευτη) νέα, ενημερωμένη έκδοση του Γ. Βοσκόπουλος, Ευρωπαϊκή Ένωση, θεσμοί, πολιτικές, προκλήσεις, προβληματισμοί. Ο τίτλος του νέου βιβλίου δεν αναφέρεται για ευνόητους λόγους
voskopoulos 
You must be logged in to post a comment.